Sorumluluk Nasıl Kazandırılır

Çocuğunun ardından elinde unutulmuş kitaplar veya beslenme çantasıyla okul kapısından giren bir anne, bardaktan rahatlıkla su içebilen çocuğuna dışarıda üstüne dökmesin diye biberon veren büyükanne veya düşmesin diye babasının kucağında parkta dolaşan bir çocuk hepimiz için tanıdık sahneler olmalı. Ebeveynlerin bu davranış ve tutumları olumsuz niyet içermemekle birlikte çocuklarının gelişime katkı da sağlamamaktadır.

Çocuklarımıza küçük yaşlardan itibaren vereceğimiz sorumluluklar, onların kendilerini bir birey olarak algılamalarına ve özgüvenlerini geliştirmelerine destek olacaktır. Ailelerin çocuklarına sorumluluk kazandırmada uygulayabileceği ve dikkat etmesi gereken noktalar şunlardır:

• Yardımseverliğiniz aşırı koruyuculuğa dönüşmesin: Yukarıda verilmiş örneklerdeki gibi davranmak yerine çocuklarımıza fırsat vermeliyiz. Halbuki, sorumluluklarını unuttukları ya da yerine getirmedikleri durumlarda karşılaşacakları olaylarla baş etmeyi öğrenmeleri gerekmektedir. Çözümü bulan taraf sürekli siz olursanız çocuğunuz çözüm üretmeyi de öğrenemeyecektir.
• Çocuğunuza yaşına uygun görevler verin: Çok erken yaşlardan itibaren ona sorumluluk vermeye başlayabilirsiniz. Burada unutulmaması gereken nokta, yaşına uygun sorumluluk vermektir. 2 yaşındaki çocuğunuza oyuncaklarını toplamasını öğretmek ilk adım olabilir ancak ondan yatağını toplamasını beklememeliyiz. 6 yaşındaki çocuğunuz ise artık bağımsız giyinip soyunabilir.
• Sorumlulukları abartmayın: Çocuğunuzun mizacını, beceri düzeyini göz önünde bulundurun. Ona başarabileceği görevler verin. Çok fazla görev onun başarısız hissetmesine neden olabilir.
• Ona asla “sorumsuz” demeyin: Olumsuz sözleriniz onun motivasyonunu düşürecektir. Her zaman yapamadıklarından ziyade yapabildiklerini görmeniz ve onları sözlerinizle ödüllendirmeniz onun gelişimde daha yararlı ve etkili olacaktır.
• Para biriktirmeyi öğretin: Küçük yaştan itibaren kumbara ile para biriktirmesi ona hem tasarruflu davranmayı öğretecek hem de sorumluluk merdiveninde bir adım daha atmasını sağlayacaktır. Kendi biriktirdiği parasıyla alacağı en ufak hediyeler, onu sizin aldıklarınızdan daha çok mutlu edecektir.
• Seçim yapmasına izin verin: 2-3 yaşından itibaren çocuğunuza basit seçimler yaptırarak (kitap seçme, resim konusu seçme gibi), onun hem karar verebildiği için olgun bir birey gibi hissetmesini sağlayacak, hem de sonuçlarını yaşamasına izin vererek ona sorumluluk kazandıracaksınız.
• Siz de sorumluluklarınızı yerine getirmeyi unutmayın: Yaptıklarınız, söylediklerinizden her zaman daha önemli ve etkili olacaktır.

Peki hangi yaşa, hangi sorumluluklar? İşte bazı örnekler:

• Okul öncesi dönem (2-6 yaş): Oyuncaklarını toplama, masa kurma – toplama, elbiselerini giyme- çıkarma, kirlilerini sepete atma, hayvan besleme, yatak toplama, grup kurallarına uyma.
• İlköğretim dönemi (7- 12 yaş): Okul ve sınıf kurallarına uyma, eşyalarına sahip çıkma, yardım almadan ev işlerine yardımcı olma, temizlik ve hijyenine dikkat etme, ödevlerini tamamlama.
Unutmayın, sorumluluklar çocuğunuzun bağımsız ve yeterli hissetmesini sağlayacaktır.

Akşın Ceylan Oğuzcan
Uzman Psikolojik Danışman